Vanaf 1 december 2020 ook onrechtmatige bedingen in B2B-context

Op 21 maart 2019 keurde de Belgische wetgever een wetsvoorstel goed dat oneerlijke marktpraktijken, misbruik van economische afhankelijkheid en het gebruik van onrechtmatige bedingen in B2B-relaties – dus ondernemingen onderling – verbiedt. De bepalingen van deze wet werden opgenomen in het Wetboek Economisch Recht en treden op 1 december 2020 in werking.

Het hoeft geen betoog dat deze wet de contractvrijheid tussen ondernemingen in grote mate inperkt.  Vooral de uitgebreide regeling inzake onrechtmatige bedingen – geïnspireerd op de regels die al golden in de B2C-context – zal ongetwijfeld een impact hebben op de algemene voorwaarden van ondernemingen en overeenkomsten tussen ondernemingen.

In deze bijdrage vatten wij de meest relevante gevolgen van de nieuwe wetgeving voor u samen.

1. Toepassingsgebied

De bedoeling van de Belgische wetgever was het algemeen beschermingsniveau in het kader van B2B-overeenkomsten te verhogen. Het toepassingsgebied van de nieuwe regelgeving is daarom ook erg ruim.

De nieuwe regelgeving is namelijk van toepassing op alle overeenkomsten tussen ondernemingen (m.u.v. overeenkomsten betreffende financiële diensten en overheidsopdrachten).

Hierbij merken wij op dat lopende overeenkomsten niet aan de nieuwe regelgeving onderworpen zijn, tenzij zij hernieuwd of gewijzigd worden. Het is dan ook belangrijk om na te gaan of er in het kader van opeenvolgende verkopen of diensten telkens een nieuwe overeenkomst tot stand komt of ze vallen onder een kaderovereenkomst die de contractuele verhouding met uw contractpartij regelt. In het eerste geval zal u voor overeenkomsten vanaf 1 december 2020 rekening moeten houden met de nieuwe regelgeving, terwijl in het tweede scenario de overeenkomsten/leveringen onder de lopende kaderovereenkomst (en dus de huidige regelgeving) vallen.

2. Nieuwigheden

Algemene norm contractuele bedingen

Vanaf 1 december 2020 moeten contractuele bedingen in schriftelijke overeenkomsten en dus ook de bepalingen van algemene voorwaarden duidelijk en begrijpelijk zijn opgesteld.

Deze algemene verplichting houdt in dat de contractuele bedingen helder en goed gestructureerd moeten zijn, maar ook dat de contractspartijen voorafgaandelijk aan de contractsluiting de mogelijkheid gehad moeten hebben om met kennis van zaken in te stemmen met de inhoud van de contractuele bepalingen (zie tevens punt 4 van de zwarte lijst van bedingen hieronder). In de praktijk impliceert dit dat de algemene voorwaarden aan de andere partij meegedeeld moeten worden vooraleer de overeenkomst wordt ondertekend. Het zal dan ook niet langer volstaan dat de algemene voorwaarden van uw onderneming samen met de factuur aan de klant meegedeeld worden.

Daarnaast zullen bedingen, die een kennelijk onevenwicht tussen de rechten en plichten van de contractspartijen scheppen, onrechtmatig zijn. Niet elk onevenwicht zal leiden tot een onrechtmatigheid, aangezien het onevenwicht voldoende groot moet zijn. De ene partij kan dus nog steeds zwaardere verplichtingen opleggen aan de andere partij, maar partijen moeten een zekere wederkerigheid en gelijkwaardigheid op vlak van contractuele verplichtingen en sancties nastreven.

Indien een beding onrechtmatig is, kan de benadeelde partij de rechter vragen om het beding nietig te verklaren. In voorkomend geval zal het desbetreffende beding niet van toepassing zijn op de contractuele verhouding tussen de contractspartijen. In bepaalde gevallen kan zelfs de volledige overeenkomst nietig worden verklaard.

Zwarte en grijze lijst van bedingen

De nieuwe wettelijke bepalingen voorzien verder in een zwarte en grijze lijst van bedingen.

De bedingen in de zwarte lijst zijn steeds onrechtmatig, zonder dat er een verdere beoordeling van het beding vereist is.

Op de zwarte lijst staan bedingen die ertoe strekken:

1. te voorzien in een onherroepelijke verbintenis van de ene partij terwijl de uitvoering van de prestaties van de andere partij onderworpen is aan een voorwaarde waarvan de verwezenlijking uitsluitend afhankelijk is van haar wil;
2. een partij het eenzijdige recht te geven om een beding van de overeenkomst te interpreteren;
3. in geval van betwisting, de andere partij te doen afzien van elk middel van verhaal tegen de andere partij; of
4. op onweerlegbare wijze de kennisname of de aanvaarding van de andere partij vast te stellen met bedingen waarvan deze niet daadwerkelijk kennis heeft kunnen nemen vóór het sluiten van de overeenkomst.

De bedingen in de grijze lijst worden daarentegen slechts vermoed onrechtmatig te zijn, maar de partij, die het beding geschreven heeft, kan het tegenbewijs leveren dat het beding in de concrete omstandigheden niet onrechtmatig is. Hierbij dient rekening gehouden te worden met de specifieke aard van het goed of de dienst, de betrokken sector en de commerciële gebruiken, maar evenzeer met de context van de overeenkomst en de commerciële relatie tussen de contractpartijen.

De grijze lijst bevat bedingen die ertoe strekken:

1. de ene partij te verlenen om zonder geldige reden de prijs, de kenmerken of de voorwaarden van de overeenkomst eenzijdig te wijzigen;
2. een overeenkomst van bepaalde duur stilzwijgend te verlengen of te vernieuwen, zonder opgave van een redelijke opzegtermijn;
3. zonder tegenprestatie het economische risico op een partij leggen indien die gewoonlijk op de andere onderneming rust;
4. op ongepaste wijze de wettelijke rechten van een partij uit te sluiten of te beperken in geval van wanprestatie of gebrekkige uitvoering door de andere partij van een van haar contractuele verplichtingen;
5. de partijen te verbinden zonder opgave van een redelijke opzegtermijn;
6. de onderneming te ontslaan van haar aansprakelijkheid voor haar opzet, haar zware fout of voor die van haar aangestelden of, behoudens overmacht, voor de niet-uitvoering van de essentiële verbintenissen die het voorwerp van de overeenkomst uitmaken;
7. de bewijsmiddelen waarop de andere partij een beroep kan doen te beperken; of
8. in geval van niet-uitvoering of vertraging in de uitvoering van de verbintenissen van de andere partij, schadevergoedingsbedragen vast te stellen die kennelijk niet evenredig zijn aan het nadeel dat door de onderneming kan worden geleden.

3. Impact voor buitenlandse ondernemingen

De nieuwe regelgeving is ook voor buitenlandse ondernemingen van belang indien het Belgisch recht van toepassing is op de contractuele relatie met de Belgische klant of zakenpartner. Zelfs indien buitenlands recht van toepassing is op de contractuele relatie met een Belgische partner of klant, kan de nieuwe regelgeving toch invloed hebben op de uitlegging en interpretatie van het buitenlands recht.

4. Conclusie

Uit deze bijdrage volgt dat iedere onderneming haar overeenkomsten en algemene voorwaarden in de B2B-context dient na te kijken en eventueel te actualiseren in het licht van het gewijzigde wettelijk kader.

Daarnaast is het ook noodzakelijk om na te gaan of de wijze waarop u uw algemene voorwaarden meedeelt aan uw contractspartners in overeenstemming is met de nieuwe wetgeving. Indien dit niet het geval zou zijn, moet de wijze van mededeling worden herzien.

Wenst u meer informatie of hulp bij de analyse en implementatie van deze twee stappen? Neem dan gerust contact met ons op.